Tekstil Bilgi Paylaşım Formu!..

VISKON LİFİ

Rejenere selüloz lifleri arasında viskoz lifleri önemli yer tutar.zira bugün dünyada üretilen rayonların 3\4ünden fazlası viskoz prosesine uygun olarak üretilmektedir.viskoz lifinin sürekli üretilmesi ve endüstrinin yaygınlaşması ancak stapel liflerinin üretilmesini saglayan metodların geliştirilmesinden sonra gerçekleşmiştir.ayrıca,buna İngiliz kimyagerlerinden C.F.Cross,E.J.Bevan ve C.Beadle’in bu alandaki çalışmalarını ve yararlı hizmetlerini de eklemek gerekir.

Bu araştırmacılar selülozun ksentat biçimine dönüşmesini saglayan metodları gelıştirmişlerdir.bu suretle selüloun rejenere edilmesine hem ekonomik yarar,hem de güven ve kolaylık saglamışlardır.

Viskonun hammaddesi kayin agacidır. Yumusacik bir dokusu olan viskon kumasi da teri, pamuktan daha fazla emiyor. Viskonun tenle uyumlu bir yapisi ve kaygan dokusu vardır. Oldukça zarif görünen viskon kumasinin giyimi de rahat ve kolaydır. Viskonun nem alma özelligi, pamuktan daha yüksek olup,normal kosullarda yüzde 11-14 oraninda rutubet toplamakta, şişme özelligi yüksek oldugundan yüzde 80-120'ye kadar su emebilmektedir. Kuru dayanikliligi ise pamuktan daha düsüktür. Yaş dayanikliligi ise çok düsük bir orandadır.

Yasken dayanikliligi kuruya oranla yüzde 40-70 düsmekte, uzamasi yüzde 15-30 ile pamuga göre iki kat daha fazla olmaktadır. Viskon,  pamuktan çok daha yüksek olan nem alma özelliginden dolayi boyanmaya ve baskiya çok elverisli bir kumastır.

Ayrica renklerin daha parlak görünmesini saglar. Viskon kumaslar, parlak olmasi istenilen kumaslarda, krep kumaslarda ve örgülerde, parlaklik efekti vermek amaciyla kullanilmaktadır. Astar kumaslarinda, bluz, gömlek, tisört, elbise, dekorasyon ve bayan iç çamasiri üretiminde tercih edilir. Viskon elyafi pamuk, keten ve yün gibi diger elyaf türleriyle karistirilarak da kullanilmaktadır.

Ekstrüzyondan sonra moleküllerin iplik eksenine paralel olarak yönlenmesi için filamentler yeterince çekilirler ve böylece yeterli lif mukavemeti saglanir. Viskonun bu tipi pek çok giyim amaci için yeterli kuru mukavemete sahiptir, ama islandiginda mukavemeti düser ve uzayabilir. Uygun terbiye islemleri kumas çekmesini azaltir ve iyi kirisiklik tutmama özelligi kazandirir ama lifin asinma dayanimi pek iyi degildir. Kumas tasarim olanaklari, tüm yapay liflerde oldugu gibi hem filament hem de kesikli lif formunda liflerin kullanilabilmesiyle oldukça genislemistir. Gerek parlak ve gerekse de mat haldeki filament viskon, saten, foulard ve brokar kumaslarda kullanilir. Kesikli lif ise tek basina veya diger liflerle harman halinde, geleneksel olarak pamuktan yapilan standart kumaslarda kullanilir. Tüm diger yapay liflerde yaygin oldugu gibi viskon da ekstrüzyondan önce solüsyon halinde iken renklendirilir.

 KULLANIM ALANLARI

MVS TEKNOLOJİSİ

Dünya üzerinde yeni olan Vortex Iplik üretimi, Murata Machinery Limited tarafindan gelistirilmis olan ve yüksek verimle çalisan hava jetli iplik egirme sistemi ile iplik bükümü yapan ve iplikteki tüylenmenin tamamen engellenmesini saglayan bir sistemdir.

Sistemde,%100pamuk,%100 sentetik ve pamuk/sentetik karışımlarıyla iplik eğirmenin mümküm olacagı gösterilmiştir.sistemin ürettiği numara aralığı Ne 15-60 şeklinde önerilmekrtedir.sisteme cer şeridi beslenerek 4 silindirli ve apronlu çekim ünitesinden geçirilmektedir.burada ana çekim 12-125 arası,toplam çekim ise üretim hızına ve üretim durumuna göre 35-300arasında ayarlanabilmektedir.sistemin eğirme hızı 240-450 m/dak arası,bir makine üzerinde yer alan iğ sayısı ise 16-80 arası değişebilmektedir.hammadde cer şeridi formunda kovalarla beslenmektedir.sistemde,Murata hava jetli eğirme sisteminden farklı olarak,ters yönde döne 2 hava jeti yerine,farklı bir yapıda tek bir jet kullanılmaktadır.

Kullanılan jette yapılan degişikliğin temelinde,bükümsüz merkez liflerinin üzerine sarım yapan liflerin sayısının ve sarım uzunlugunun arttırılabilmesi düşüncesi yatmaktadır.

Sistemin eğirme prensibine kısaca göz atılacak olursa;çekim sisteminden çıkan lifler,içerisinde yüksek hızlı hava girdabının oluşturuldugu jetin girişinde bulunan spiral açıklığa doğru emilir ve gergin bir pozisyon alırlar.bu şekilde bir ucu jetteki spiral açıklıktan içeri giren liflerin diğer açık olan uçları hava girdabı sayesinde içi oyuk iğ etrafında döndürülürler.döndürülen bu lifler jetin içinde sıkı yapıda bulunan lifler etrafına sarılırlar.böylece,oluşan iplik jet içerisinden aşagıya doğru çekilir.sarım liflerinin yüzdesi,o kadar fazladırki,bükümsüz merkez lifleri neredeysde tamamen kaplanmakta ve iplik içerisindeki lif yerleşimi çok iyi olmaktadır.bu nedenle vortex ipliklerinin görünüşleri ring ipliklerine benzetilmektedir.

MVS Ipliklerinin Temel Özellikleri:

Düsük Tüylülük

MVS iplikleri, open-end ve ring ipliklerine göre, daha düsük tüylülüge sahiptir. MVS ipliklerine özgü bu özellik, giysilerin boncuklanmaya ve asinmaya karsi daha dirençli olmasini saglamaktadir. MVS iplikleri; dokuma, örme, boyama, apre ve kuru temizleme gibi sonraki proseslerde olusan hatalari azaltir, yikama ve kuru temizleme islemlerine karsi dayaniklidir.

Boncuklanma ve Asinmaya Dayanikli

Mükemmel direnç ve düsük tüylülük gibi süper yapisal özellikleri sayesinde MVS iplikleri giysilerde boncuklanma problemini çözmüstür.

Yikanmaya Dayanikli

MVS ipliginden üretilen giysilerde yikanma ve kurutma sonrasi herhangi bir deformasyon görülmez. Ayrica, kumasin tusesi ve diger özelliklerinde olumsuz bir degisiklik de söz konusu degildir.

Deforme Olmaz

MVS ipliklerinin kullanildigi örme giysiler, MVS'nin düsük büküm torku ve düsük çekmezlik özellikleri nedeniyle deforme olmazlar.

Nemin Emilmesi ve Hizli Kuruma Özelligi

MVS iplikleri, nemi emme ve çabuk kuruma özellikleri nedeniyle, özellikle spor ve dis giyim üretiminde tercih edilmektedir.

MVS SİSTEMİNİN GETİRDİĞİ AVANTAJLAR:

1)  Enerji tasarrufu

2)  Az yer kaplaması

3)  Yüksek üretim hızı

4)  Özel efektlere elverişliliği                                                    

MVS İPLİKLERİNİN RİNG VE OPEN-END İPLİKLERİ  ARASINDAKİ FARKLARI

İlk olarak en önemli fark, iplik numarası aralığındadır. Lauffenmühle’deki denemelerden çıkan sonuca göre, Nm 24’ün ideal numara olmadığı yerlerde bu aralık Nm 24 ve 85 arasındadır.
   Karışım ipliklere gelince; ring ipliklere kıyasla mukavemet farkı, %100 pamuk ipliklerle olanın oldukça altındadır; bir başka deyişle open-end ipliklerle karşılaştırıldığında Vortex iplikleri çok daha avantajlıdır. Hassas bir ayarla farkın daha da azaltılabileceği varsayılmaktadır. Bu genel farkları değerlendirirken, Vortex ipliklerin öncelikle ring ipliklerin (karde ve penye ring ipliklerin her ikisinin) yerine kullanıldığı göz önüne alınlamalıdır (en azından şimdilik). Vortex, iplik üretiminde işgücü maliyetleri, altyapı ve yatırım maliyetinin düşüklüğü nedeniyle ring ipliklerin yerini alıyor. Ring ipliklere kıyasla tüm bir eğirme prosesi, fitil ve bobin makinaları elimine edilerek kısaltılıyor. %CV, tüylenme ve kalın yerleri ring ipliğinden daha iyidir. İplik mukavemeti ring ipliğine nazaran %10-20 kadar düşük olmasına rağmen hava-jet ipliklerinde daha az zayıf noktalar vardır. Bu da kısa elyaf iplik üretminde daha az “makina” kullanılacağı anlamına geliyor.
   Open-end iplikçiliğe kıyasla Vortex iplik üretiminde, çok fazla değişik rotor tipi, açıcı silindir, çıkış düzeleri, diskler gibi elemanlar yoktur. Optimum hammadde kullanımına henüz ulaşılmamıştır. Bununla birlikte ring iplikte olduğu gibi aynı pamuk karışımları ve poliester tipleri çalışılmaktadır.

Makina Teknolojisi

   İplik hazırlama sisteminde, 150-200 kat çekimin gerçekleştirildiği yerlerde normal cer makinasıyla birlikte tarağa entegre cer sistemlerinin kullanılması başarılı sonuçlar verdi. Ring iplikçilikteki penye prosesiyle karşılaştırıldığında telef oranı; %100 pamuk iplikler için %8 ve karışım iplikler için %6 oldu. Bu değerler aynı hammadde kullanımı ve 380 m/dak.’lık bir performanstaki iplik kalitesi için geçerlidir. Bununla birlikte sistem halen tam potansiyelinin oldukça gerisindedir (yakın gelecekte 500 m/dak.’lık bir performansa ulaşılacak). Halen taraktan cer makinalarına ve hava-jetli iplik makinasına dek uzanan alanlarda genel bir araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Ring iplik prosesiyle karşılaştırıldığında, yüksek çıkış hızı dışında, daha kısa proses süresi gerçek bir avantaj sağlar. Çok sayıda işgücü ve büyük miktarda yatırım maliyeti gerektiren, çözgü ve atkı iplikleri için yaklaşık 30 kopstan oluşan bir bobin için zayıf ve ince yer gibi iplik hatalarını ortadan kaldırmaya yönelik bobinleme prosesine de Vortex iplik sisteminde gerek yoktur. Aynı argumanlar tüm planlama ve kullanım problemleri konusunda fitil makinaları için de geçerlidir.

Dokuma Üzerindeki Etkileri

   Vortex ipliklerinin ring iplikler, kompakt iplikler ve open-end ipliklere kıyasla çok daha az tozuması, dokumaya yönelik çözgü hazırlığında, özellikle de çözgü/konik çözgü işletmelerinde özel bir avantaj sağlamaktadır. 10.000 m/kg olarak duruşlar karşılaştırılabilir bir seviyededir. Bunun anlamı haşıllama için gerekli ön koşulların iyi olmasıdır. Haşıllama için aynı temel yöntemler kullanılabilir (ön ıslatmanın yapılıp yapılmadığına veya haşıllamanın konvansiyonel olarak gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğine bakılmaksızın). Burada yaklaşık %20 oranda daha düşük bir haşıl alma varsayılmaktadır. Sıkma basıncı, sarım gerilimi, temas basıncı, atık nem gibi makina parametreleriyle ilgili konularda da ring iplik veya open-end ipliklerin spesifikasyonları referans olarak kullanılacaktır.

Çözgü Levendi

   Kapasite iplik yapısına adapte edilmelidir. Bu, ring veya open-end iplikler için olandan biraz daha yüksektir. Son derece düşük tozuma, çözgü/konik çözgü işletmesinde olduğu gibi haşıllama makinasının kurutma işleminde önemli bir avantajdır. Düşük tüylülükten dolayı ayırma çubuklarının önünde, iplik tabakalarını ayırmak daha kolaydır. Bu da kesinlikle makul iplik kopuş oranlarına ulaşılmasına katkıda bulunur. Haşıl teknesindeki ipliklerin sayısı belirli bir yüzdenin altına düşmemelidir, aksi takdirde büküm riski oluşur. Ring veya open-end ipliklere kıyasla tahar sisteminde şimdiye dek bahsetmeye değer hiçbir fark bulunamamıştır. Lamellerin, gücülerin, çerçevelerin seçimi dokuma makinasına bağlıdır. Makul olan daha hafif lamellerle çalışmaktır. Mevcut rapierli, projektilli, hava-jetli ve çok fazlı dokuma makinalarındaki koşullar veya iplikten beklentiler, Vortex ipliklerinin davranışı konusunda genel, tutarlı bir değerlendirme yapmaya imkan vermeyecek kadar farklıdır.

Bununla birlikte, şurası kesindir ki Vortex iplikleri yukarıda belirtilen tüm atkı atma sistemlerinde, hem çözgü hem atkı atmada, hiçbir sınırlama olmadan çalışılabilir. Dokuma konusunda da oldukça düşük tozuma en dikkat çekici avantajdır. Vortex makinasının bobin yapısı atkı atma işleminde yüksek verimliliğe ulaşılmasını sağlar. İplik bağlama sistemi, ring ve rotor ipliklerininkinin altına düşmeyen kopuş oranlarını mümkün kılar (ön hazırlık sisteminin iyi olması koşuluyla). Lauffenmühle GmbH halen “deneysel veri toplama aşaması”nda iken, Vortex ipliklerine en uygun tepkiyi hangi dokuma sisteminin vereceğine nihai olarak karar vermek mümkün değildi. Bununla birlikte, M8300 çok fazlı dokuma makinası üzerinde yapılan ilk testler çok olumluydu. Hammaddeler incelendiğinde, Vortex ipliklerinden üretilen ürünlerin çok daha az pahalı olduğunu göreceksiniz, çünkü onlar daha temizdir. Ancak bu sadece ve sadece dokuma işletmesinin temizlik sistemine bağlıdır.

Terbiyedeki Etkileri

   Ring, ring/open ve hatta open-end ipliklerden yapılan karşılaştırılabilir ürünlerle uyuşan sonuçları elde etmek için dokuma ve elbette örme kumaşların bu üretim alanındaki prosedür ve yöntemlerinde önemli değişiklikler gerekmektedir. Tam entegre bir tekstil işletmesi için Vortex ipliklerin kullanımının neler getireceğini hesaplamak sadece satış amacına yönelik olarak bir iplik makinesine fiyat biçmekten daha kolaydır. Tam entegre üretimde genel uygulamalardan hem mevcut ürünlerdeki Vortex ve ring ipliklerin değiştirilmesinde hem de Vortex ipliklerinin özel niteliklerine göre geliştirilen yeni ürünlerde tam olarak yararlanılabilir. Her iki durumda da terbiyeye yönelik genel prosedürler doğal olarak aynıdır. Terbiye, ring/open-end ipliklerden yapılan ürünlere kıyasla farklılığı yaratan işlemdir. Burada kullanım amacına göre tuşe belirlenmelidir (open-end iplikler için her zaman olması gerektiği gibi)

Mukavemet Faktörü

   Son olarak hep tartışılan fakat gereğinden fazla büyütülen bir konuya değinmek istiyoruz: iplik mukavemeti ve onu takiben kumaş mukavemeti. Günümüzde bile teknik teslimat koşulları veya teknik tanımlamalar konusunda müşterilerin ürünle ilgili öne sürdüğü koşullar, sadece ring ipliklerin kullanıldığı ve mukavemet standartlarının, pratikte gereken değerlerin ne olduğuna bakılmaksızın, karde ya da penye ring ipliklerin mevcut değerlerine göre belirlendiği zamanlardan kalmadır.
   Birçok alanda; özellikle koruyucu elbiseler konusunda bu değerler güvenlik açısından tehlike bile oluşturmaktadır. Ne yazık ki bir kumaşın yüksek mukavemete sahip olmasının o ürünün uzun ömürlü olacağı anlamına gelmediği her yerde anlaşılamamıştır. Buna karşılık aşınma mukavemeti ve boncuklanma davranışı (örnek olarak verilen sadece iki parametre) çok daha önemlidir. Bu konuda Vortex iplikleri çok daha avantajlıdır. Yapılan bir karşılaştırma gösteriyor ki, Vortex ipliklerinin boncuklanma değeri ring ipliğine göre yaklaşık 1.5 derece daha iyidir.
   Lauffenmühle GmbH, 25 yılı aşkın bir süredir iş giysilerinde kullanılan malzemeleri üretmektedir. Bir milyon üründen biri bile kopuş problemlerinden dolayı değiştirilmek zorunda kalınmadı. Sinner periyodunun (kimya, mekanik, zaman ve ısının her zaman %100 dengede olmasını gerektiğini söyler) maliyet faktörlerinden dolayı giderek kimya ve mekanik faktörlere kaydırıldığı yerlerde, endüstriyel giysilerin kiralanmasında 100 veya daha fazla yıkama/kurutma periyodu olarak hesaplanan “ömür süresi” için, bu eğirme sistemi kombinasyonlarının en uygun boncuklanma ve aşınma kaybı değerleri bakımından başarılı olması bekleniyor. Bu bakımdan Vortex iplikçilik mükemmel. Bu arada hastane çarşaflarında lint oluşumunun oldukça düşük olması, işlem sonrası daha az aksilik olmasını garanti ediyor.

Sonuç

   Lauffenmühle’nin şirket felsefesi, uygun iplik sisteminin (karde veya penye, kompakt ring iplik, open end iplik ya da Vortex iplik) kullanılmasını mümkün kılıyor. Böyle ölçülebilir parametreler dışında kumaşlar kesinlikle müşteriler ve tüketiciler tarafından istenilen mevcut modaya uygun olarak akıcı, düzgün, kadınsı, açık, temiz, yumuşak, gergin gibi sıfatları taşımalıdır.
   Şu hep akılda tutulmalıdır ki tüketicilerin %99’u ring iplikler, open-end iplikler ya da Vortex iplikler hakkında hiçbir şey duymamıştır; onlar sadece doğru sonuçla ilgilenir. Bundan dolayı iplik işletmeleri iyi iplik, kötü iplik ve ucuz iplik gibi yanlış fikirleri aşmanın önemli olduğunu anlamak zorundalar. Bir iplik daima günlük ihtiyaçlara uygun olup olmadığı yönünde ele alınmalıdır. Bu, ring iplik de olabilir, open end ya da Vortex iplik de...

KAYNAKÇA                      

1.     HÜLYA SARITAŞ "VİSKON İPLİKLERİ VE ÜRETİM TEKNOLOJİLERİ" 1995 TEZ ÖDEVİ     (SAYFA 2-3-4-5) ÖGR .GÖR. İSMAİL USTA

2.     KÜRSAT TONGUR "HAVA JETLİ İPLİKÇİLİK SİSTEMLERİ" İSTANBUL 2004 TEZ ÖDEVİ  (SAYFA  3-4)   YRD .DOÇ. DR .MÜGE YÜKSELOGLU

3."MELLİAD TEXTİLE İNDUSTRY REPORTS "EYLÜL 2004 ( AYKA TEKSTİL ) (SAYFA 9-15 ARASI)RESİM VE MAKALE

4. "YENİ İPLİKÇİLİK SİSTEMLERİ ",ADI ATLINDA" HAVA JETLİ İPLİKÇİLİK SİSTEMLERİNDE ELDE EDİLEN İPLİK ÖZELLİKLERİ" (SAYFA 7-8) (İNTERNET SİTESİNDEN)

5.WWW.FAZAL TEXTİLE. COM  (RESİMLER )